ÇAĞDAŞ SANATA ÇEVRECİ BAKIŞ

Amazonlar’ın yandığı, karbondiyoksit seviyesinin kırmızı çizgiyi geçtiği antroposen çağda, Türkiye’de çağdaş sanat sahnesi dikkatini çevre sorunlarına çevirmiş durumda. Okyanus atıkları yedinci bir kıtaya, iklim değişikliği bir milyon türün yok oluşuna sebep olurken, çağdaş sanata çevreci bir bakış şart.

ABONE OL
13 Eylül 2019 Cuma 16:37 | Son Güncellenme:
6 dakika okunma süresi
ÇAĞDAŞ SANATA ÇEVRECİ BAKIŞ

(Açılış Görseli: Pınar Yoldaş, "Nesli Tükenen Türlerin Çok Gürültülü Oda Orkestrası", 2013)

Eray ERKOCA – eray.erkoca@alem.com.tr

Bu yıl 16. İstanbul Bienali’nin kavramsal çerçevesini oluşturan "Yedinci Kıta"; antroposen adı verilen, jeolojik faaliyetlerden ziyade insan faaliyetlerinin yol açtığı çağı irdelerken, çağdaş sanat insanı merkezine almaktan vazgeçerek yönünü insan ile insan-olmayan arasındaki geçirgen dünyaya çeviriyor. Bienalde çağdaş sanatın; insanın etkilerini, takip ettiği yolları, bıraktığı izleri ve insan-olmayanlarla etkileşimini araştıran bir antropoloji olarak adlandırılması, sanat ve çevre üzerine bir yazıyı gündeme getiriyor. Günümüzde git gide çevre-sanat-aktivizm ilişkisi güçleniyor, çevre kirliliğinin bu kadar yoğun olduğu bir çağda sanatın dönüştürücü etkisi meselesi öne çıkıyor. Geçmişten günümüze mekan ve doğa ile diyalog içinde olan sanatın ve sanatçının, çevreci hareket ile olan ilişkisini; arazi sanatı hareketinin önemli temsilcilerinden Andy Goldsworthy şu sözlerle anlatıyor: "Çoğu zaman doğanın biz olduğunu unutuyoruz. Doğa bizden ayrı bir yerde değil. Yani doğa ile ilişkimizi kaybettiğimiz zaman, kendimizle olan bağlantıyı yitiriyoruz."

Taş Devri’nden 90’lı yıllara sanatta insanın doğa ile ilişkisi iki yönden ilerledi. İnsanlar ya mağara duvarlarında doğanın yırtıcılığını ve yıkıcılığını resmederek doğa korkusunu vurguladı ya da 20. yüzyıl tablolarında peyzajı arka plan olarak kullanıp insanoğlunun hikayesini anlattı. Her iki anlayış da insan ve doğa dualizmine işaret ediyor, Goldsworthy’nin iddia ettiği gibi insanı doğa ile eş görmüyordu. Ana akım tarih kitapları, insanlık tarihini ateşin keşfedilmesi ile insanın doğaya hükmettiği bir anlatının parçaları ile doldursa da 90’lı yıllara geldiğimizde çağdaş sanat, insan-doğa ilişkisine yeni bir yorumu zorunlu hale getirdi. Sanatçılar çevreleriyle olan ilişkilerine; inşa edilen yapılar vasıtasıyla değil, insanın da parçası olduğu kozmik bir sistemin merceğinden bakmaya başladılar. Claude Monet’nin 1871 tarihli "The Thames Below Westminster" tablosu başta olmak üzere Umberto Boccioni, Charles Sheeler ve Robert Smithson gibi sanatçılar Endüstri Devrimi kökenli çevre kirliliğine dikkat çekmiş olsalar da kirliliğin, aşırı tüketimin ve doğal kaynakların hızla yokoluşunun ciddi bir toplumsal soruna dönüştüğü 90’lı yıllar, çevreci sanatın daha kararlı adımlarla ilerlemesine neden oldu. Bu dönemde Robert Rauschenberg yalnızca bir sanatçı olarak değil, çevreci bir aktivist olarak da hareket etmeyi kendine görev bildi ve her bireyin sorumluluğunun doğa anayı korumak olduğunu sonuna kadar savundu. Rauschenberg’in 1992 senesinde Rio’da toplanan Birleşmiş Milletler’in Earth Summit ’92 Konferansı’nda farkındalık yaratmak için ürettiği "Last Turn-Your Turn" isimli çalışması, çevre duyarlılığı olan işlerin en ses getirenlerinden biri olarak tarihe geçti. Günümüzde ise endüstriyel manzara fotoğraflarıyla tanınan Kanadalı sanatçı Edward Burtynsky ve Amerikalı sanatçı Chris Jordan çalışmalarında çevre sorunlarına dikkat çekmeye devam ediyorlar.

(Robert Rauschenberg, "Last Turn-Your Turn", 1991, Robert Rauschenberg Foundation, Ivy Hill, Universal Limited Art Editions, West Islip, New York)

21. yüzyılda Amazon ormanları yanıyor, karbondioksit miktarı kırmızı seviyeyi geçiyorken Türkiye’de çağdaş sanat çevre ile ilişkisini nasıl kuruyor peki? 16. İstanbul Bienali ile eş zamanlı olarak 17 Eylül – 19 Ekim tarihlerinde Ekavart Gallery’de "Ecophilia" sergisi ile çağdaş sanata deneysel bir yorum getirecek olan Pınar Yoldaş, 2008 yılından beri çevre kirliliği ile ilgili çalışmalarına devam ediyor. "Ben şahsen çevre sorunlarının kültürel kökenli olduğuna inanıyorum" diyen Yoldaş, şöyle devam ediyor: "Dünyaya egemen olan kültür, hastalık üretiyor. Yaşamı ve canlıları öne çıkaran bir kültürden ziyade tüketime ve maddiyata dayalı bir kültür hakim." Dünyanın bütün bienallerinin konusunun "çevre" olması gerektiğinin altını çizen sanatçı, "On sene önce işlerimi yaptığımda karbondioksit seviyeleri, ormanlık alan miktarı, biyo-çeşitlilik önemli konular olmakla birlikte, bu seviyede değildi. Şimdi ise bir milyon türün önümüzdeki yıllarda yok olması bekleniyor" diyor.

HABERİN DEVAMI BU HAFTA ALEM'DE.

EN ÇOK OKUNANLAR

TAI ile 2025 Yaz FrekansI
TAI ile 2025 Yaz FrekansI

TAI ile 2025 Yaz FrekansI

9 dakika okunma süresi
Mehtap Elaidi ile Cannes: İlham Dolu Bir Yolculuk
Mehtap Elaidi ile Cannes: İlham Dolu Bir Yolculuk

Mehtap Elaidi ile Cannes: İlham Dolu Bir Yolculuk

4 dakika okunma süresi
Dioriviera: Yazın İlham Veren Yolculuğu
Dioriviera: Yazın İlham Veren Yolculuğu

Dioriviera: Yazın İlham Veren Yolculuğu

3 dakika okunma süresi
Özge Gürel'e İtalya'dan Ödül
Özge Gürel'e İtalya'dan Ödül

Özge Gürel'e İtalya'dan Ödül

1 dakika okunma süresi
Ünlülerin Gözde Tatil Adaları
Ünlülerin Gözde Tatil Adaları

Ünlülerin Gözde Tatil Adaları

14 dakika okunma süresi

DAHA FAZLASI

Süpersonik Orta Çağ: Sanat, Zanaat ve Zamanın Ötesinde Bir Sergi
Süpersonik Orta Çağ: Sanat, Zanaat ve Zamanın Ötesinde Bir Sergi

Süpersonik Orta Çağ: Sanat, Zanaat ve Zamanın Ötesinde Bir Sergi

Bvlgari'den Seul'de Büyüleyici Bir Yolculuk: Serpenti Infinito Sergisi
Bvlgari'den Seul'de Büyüleyici Bir Yolculuk: Serpenti Infinito Sergisi

Bvlgari'den Seul'de Büyüleyici Bir Yolculuk: Serpenti Infinito Sergisi

Do Ho Suh Yeni Sergisi Tate Modern'de!
Do Ho Suh Yeni Sergisi Tate Modern'de!

Do Ho Suh Yeni Sergisi Tate Modern'de!

Mayıs Ayı Sergileri
Mayıs Ayı Sergileri

Mayıs Ayı Sergileri

Çarpıcı, Katmanlı ve Canlı: Londra'da Jenny Saville Retrospektifi
Çarpıcı, Katmanlı ve Canlı: Londra'da Jenny Saville Retrospektifi

Çarpıcı, Katmanlı ve Canlı: Londra'da Jenny Saville Retrospektifi

Haziran Ayı Sergileri
Haziran Ayı Sergileri

Haziran Ayı Sergileri

İstanbul Modern'de Ömer Uluç Sergisi
İstanbul Modern'de Ömer Uluç Sergisi

İstanbul Modern'de Ömer Uluç Sergisi

İlk Yapay Zeka Müzayede Christie's'te Gerçekleşti
İlk Yapay Zeka Müzayede Christie's'te Gerçekleşti

İlk Yapay Zeka Müzayede Christie's'te Gerçekleşti

Haute Couture'e Yön Veren İngiliz: Frederick Worth
Haute Couture'e Yön Veren İngiliz: Frederick Worth

Haute Couture'e Yön Veren İngiliz: Frederick Worth

Temmuz Ayı Sergileri
Temmuz Ayı Sergileri

Temmuz Ayı Sergileri

Görünmeyeni Görünür Kılanlar: "Time For Women"
Görünmeyeni Görünür Kılanlar: "Time For Women"

Görünmeyeni Görünür Kılanlar: "Time For Women"

Brütalist Değerler: Rick Owens "Temple of Love" Retrospektifi
Brütalist Değerler: Rick Owens "Temple of Love" Retrospektifi

Brütalist Değerler: Rick Owens "Temple of Love" Retrospektifi