Kumru Eren ile Perili Köşk'te Sanat

Çağdaş sanata açılan kapısıyla Perili Köşk'te yer alan Borusan Contemporary; İstanbul'un özel sanat merkezlerinden biri. Hem kalıcı koleksiyonuyla hem geçici sergileriyle sanatseverlere görsel sanat ve yeni medya alanında seçki sunan Borusan Contemporary'nin direktörlüğünü üstlenen Kumru Eren ile bir araya geldik. Sanat alanında farklı rolleri üstlendikten sonra Borusan Contemporary'de dört yıldır direktörlük yapan Eren ile sanatın güncel rolünü, sanat merkezinin dünü, bugünü ve geleceğini konuştuk.

Birçok kültürel kodu içinde barındıran sanat alanında yönetici olarak çalışmaya nasıl karar verdiniz?

Tesadüfi bir kariyer planından çok, eğitim ve sanat alanındaki farklı rolleri tecrübe etmem sonrasındaki doğal bir gelişme olduğunu söylemek daha doğru olacak. Plastik sanatlar alanında akademi eğitimi almama rağmen, yüksek lisans ve doktorada teorik alan üzerine yoğunlaştım. Koleksiyon yönetimi, küratöryal pratikler ve sanat yazımı gibi farklı roller sanat alanında kurum yöneticiliği potasında eriyor.

Borusan Contemporary ile yollarınız nasıl kesişti?

Pek çok sanat profesyonelinin çalışmak isteyeceği ülkemizin nadide sanat kurumlarından Borusan Contemporary'de son dört yıldır direktör olarak görev yapıyorum. Video ve yeni medya alanındaki tecrübe ve bu alandaki çalışmalarım, Türkiye'nin en geniş yeni medya koleksiyonu ile yollarımın kesişmesine fırsat verdi.

Türk çağdaş sanat sahnesinde Borusan Contemporary nasıl bir yer kaplıyor?

Borusan Contemporary pek çok ayırt edici özelliği ile geleneksel sanat kurumlarından ayrışıyor. Her şeyden önce, iş dünyası ve sanat dünyasını sıra dışı bir formatla bir araya getiriyor. Hafta içi Borusan Holding'in yönetim binası olarak işlev gören Perili Köşk; hafta sonları tüm şeffaflığıyla kamuya açık bir özel müzeye dönüşüyor. Diğer taraftan günümüz teknolojilerini, güncel tartışmalara zemin sağlayan bir bağlama oturtan yeni medya sanatına odaklı bir program yürütüyor. Koleksiyonun gelişimi için, sürdürülebilir kültürel ve toplumsal faydayı gözeten; gerekse de yürüttüğü küratöryal izleğe eklemlenen komisyon eser projeleri geliştiriyor. Borusan Contemporary Blog ve yaptığı yayınlar aracılığıyla, çağdaş sanat alanında yeni söylemlerin üretilmesine ve entelektüel birikimin oluşmasına destek oluyor. Kısaca kamuya açık bir özel koleksiyondan daha fazlasını kültürel alana katkı yapmak üzere üretiyor; her yaştan paydaş ve izleyiciye içerisinde yaşadığımız dünyayı daha iyi anlamak ve anlamlandırmak için ilham veriyor.

Bu sezon Borusan Contemporary'de sanatseverleri neler bekliyor?

İçerisinde bulunduğumuz 2022-2023 sezonunda Borusan Çağdaş Sanat Koleksiyonu ekseninde küratöryal pratikler geliştirmeyi hedefleyen koleksiyon sergisi "Hibrit Mekanlar" ve Britanyalı sanatçı kolektifi United Visual Artists'in (UVA) Julia Kaganskiy'nin küratörlüğünde gerçekleşen "UVA: Kaosun Eşiği" sergileri 27 Ağustos'a kadar Perili Köşk'te devam ediyor. Önümüzdeki sezon ise, sanatseverleri oldukça heyecan verici bir sergi bekliyor: Goldsmith's College ekolünden gelen ve günümüz çağdaş sanatının 90'lı yıllardan bu yana önemli figürleri arasında yer alan Mat Collishaw, Perili Köşk için özel siparişle üretilen bir mekana özgü enstalasyonu da kapsayan solo sergisiyle Borusan Contemporary'de olacak.

Borusan Çağdaş Sanat Koleksiyonu'nda pek çok farklı sanatçının eseri yer alıyor. Koleksiyonda ne tür eserler ön plana çıkıyor?

Koleksiyonun analizini, medyum ve tema bazında yapabilmek mümkün. Buna göre, resim, heykel ve baskı koleksiyonun yüzde 45'ini oluştururken; lens bazlı pratikler olarak genelleyebileceğimiz fotoğraf, yeni medya, ışık ve video işlerinin geri kalan yüzde 55'i oluşturduğunu söyleyebiliriz. Tematik olarak baktığımızda ise; "Tarih, mimari, doğal miras", "İklim, çevre ve ekoloji", "Endüstriyel malzeme ve Sanayi", "Kimlik ve cinsiyet eşitliği" kavramsal olarak öne çıkan kategoriler.

Koleksiyon, İstanbul kültür mirasının önemli yapılarından biri olan Perili Köşk'te yer alıyor. Tarihi ve güncel sanatı bir araya getiren bu mekanı önemli kılan etmenler neler?

Yusuf Ziya Köşkü, Boğaziçi kültüründe kendine yer edindiği isimle Perili Köşk, 20'nci yüzyılın başında inşasına başlanan, İmparatorluk'un çöküşü, Birinci Dünya Savaşı gibi coğrafyanın oldukça çalkantılı dönemlerine şahitlik eden, inşası yarım kalmış bir yapı iken, 2000'li yıllarda Borusan tarafından röneve ve restitüsyon projeleri tamamlanarak Boğaz silüetinin en zarif yapılarından biri olarak İstanbul'un kültür mirasları arasında yerini alıyor. Yapının tarihi serüveni ile birlikte, İstanbul Boğazı'nın Yunan Mitolojisi'nden başlayarak yüzyıllarca sanatçılara ilham olan; mimari, resim, gravür, edebiyat, şiir ve nice farklı disiplinden sanatçıyı aynı manzarada birleştiren büyüye eklemlendiğimizi; Melling'den Osman Asaf'a, Hoca Ali Rıza'dan Mimar Sinan'a, Abdülhak Hamit'ten Orhan Pamuk'a incelikle işlenen resmi, ürettiklerimizle sürdürebileceğimizi biliyoruz.

Özellikle güncel sanat alanında her gün yeni söylemlerle karşılaşmamız mümkün. Siz yeni gelişmeleri genellikle hangi kanallar üzerinden takip ediyorsunuz?

Güncel sanat, dünya siyasetinden, sosyolojisi ve ekonomisinden bire bir beslenen ve teknoloji alanındaki gelişmeleri henüz tüketicilerin kullanabileceği formatlar sisteme sunulmadan izleyebileceğiniz bir alan. Dünyadaki genel trendleri, güvenilir haber kaynaklarından takip ettiğiniz sürece, güncel sanatın pusulasının yönünü de yakalamış oluyorsunuz.

Sizce bugün çağdaş sanat hangi dinamikler üzerine kurulu? Türkiye üzerinden konuşacak olursak, bugün hangi yöntemler çağdaş sanata yön veriyor?

Dünyanın azalmakta olan kaynakları ve yaşanan iklim krizi nedeniyle, ekoloji fikrinin tüm iş yapış biçimlerimize yön vermesi, son dönemin önemli eğilimlerinden. Malum, sanat 80'lerde tasarlanan küresel piyasa dolayısıyla, sanat profesyonellerinin ve sanat eserlerinin fazlaca seyahat ettiği, karbon ayak izi yüksek sektörlerden biri olageldi. Elbette sanat tarihi boyunca, teknoloji sanata yön veren en önemli dinamik; özellikle sosyal mecralar ve NFT teknolojileri, sanatın paylaşım, telif ve mali hak konularında yenilikler getiriyor. Türkiye özelinde ise, dünyadan daha farklı bir gündem olmamakla birlikte, kurumsallaşma sürecini yeni müzeler, sanat inisiyatifleri ve oluşumlarıyla sürdüren bir alan içerisinde yol alındığını söyleyebilirim.

Türk çağdaş sanat sahnesinde bu dönemde ön plana çıkan oluşumlar neler?

Son dönemde Türkiye'nin farklı kentlerinden, pek çok yeni mekan ve yeni oluşum dikkat çekiyor. İstanbul yeni müzesine kavuşmuşken, şehirde farklı sanat rotaları oluşuyor. Bayburt, Eskişehir, Bursa ve daha pek çok farklı kentte çağdaş sanat için yaratılan yeni mekanlar, kurumlar, oluşumlar ve inisiyatifler oldukça heyecan verici ve bir o kadar da kıymetli.

Türk çağdaş sanat sahnesinde genç bakışın önemi günden güne artıyor. Sizin son dönemde çalışmalarıyla dikkatinizi çeken genç sanatçılar ve etkileyici inisiyatifler neler?

Türkiye çok zengin bir genç sanatçı potansiyeline sahip. Bu potansiyelin hacmini, genç sanatçılara alan açan inisiyatif, oluşum ve galerilerin her geçen gün sayısının artıyor olmasından da ölçebiliriz. İsimlerden çok daha önemlisi, hala genç potansiyelleri takip etmenin en etkili yönteminin, güzel sanatlar fakültelerinin atölye sergileri ve mezuniyet sergileri olduğunu söyleyebilirim.