DÜNYANIN EN ÖZEL MÜZESİ İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ

Daha ilk adımınızda dünyanın en özel müzesinden birinde olduğunuzu hissedersiniz. Sonsuzmuş gibi gökyüzüne uzanan ince uzun sütunların taşıdığı alınlığın altından antik bir tapınağa girdiğinizi düşünürsünüz. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin klasik dönem uygarlıklarına ait eserlerin sergilendiği ana müze binası önündesinizdir. Birkaç adım sonra sizi sadece antik çağların değil neredeyse tüm çağların en yetenekli ustaları, sanatçılarının elinden çıkmış heykelleri, seramikleri görebilirsiniz.125 yıl önce “müze binası” olarak planlanarak inşa edilmiş olan bu görkemli yapı, bugün dünyanın en önemli müzeleri arasında yer alır. Sahip olduğu arkeoloji koleksiyonu insanlık tarihi için büyük önem taşır ve oldukça eşsizdir. Her yıl dünyanın birçok yerinden milyonlarca misafiri ağırlayan İstanbul Arkeoloji Müzeleri birbiri ile bağlantılı üç farklı müzeden oluşur ve her biri farklı bir döneme ilişkin özel eserleri ile oldukça ilgi çekicidir.

Osman Hamdi yadigarı bir müze

Hiçte kolay değildir aslında, bir imparatorluk çökerken ve büyük maddi sıkıntılar yaşanırken ihtişamlı bir müze binası inşa etmek. Osmanlı İmparatorluğu içinde ve sarayda büyük borçların ve kapitülasyonların baskısının yaşandığı zamanlardır 19. yüzyılın sonları. İmparatorluk için büyük bir lükstür yeni bir bina inşa etmek ama Osman Hamdi öğle muhteşem bir eser ile İstanbul’a döner ki, eseri sergilemek için yeni bina inşa etmek artık bir zorunluluk olur. Osmanlı İmparatorluğu’nun hiç önemsemediği ve sürekli diğer ülkelerin inisiyatifine bıraktığı bir alandır arkeoloji ve müzecilik. Arkeolojik eserler ile elden ele gezdiği ve paketlenerek yurtdışına çıkarıldığı zamanlarda Fransa’da güzel sanatlar ve hukuk eğitimi almış arkeolojiye de meraklı Osman Hamdi, İmparatorluk Müzesi’ne yönetici olarak atanır. Osman Hamdi yeniden müzeciliğin kurallarını belirleyerek Osmanlı sınırları içinde eserlerin korunması yoluna gider ve birçok ilk kazı çalışması yapar. Bunların içinde oldukça önemli olan bugün Lübnan sınırları içinde kalan antik ismi ile Sidon (Sayda) antik kentinde yaptığı keşiftir ve sonraki çağların kaderini değiştirir.

Arkeoloji dünyası için büyük keşif

Henüz Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Sidon (Sayda) antik kentinden önemli bir mezar ve eserlere rastlandığı bilgisini alan Osman Hamdi Bey, birlikte çalıştığı Fransız arkeologlar ile birlikte Sayda’ya gider. Daha sonra ismi İskender Lahdi olarak ünlenecek olan lahit ile birlikte Sayda Krallarına ait birçok lahdin olduğu önemli bir Nekropol (mezarlık) bulunur. Nekropol birkaç yüzyıl boyunca sayda da krallık yapmış bir ailenin kuşaklar boyu ölen krallarına aittir. İçerisinden İskender Lahdi, Ağlayan Kadınlar Lahdi, Likya Lahdi ve Tabnit Lahdi gibi arkeoloji dünyasında büyük yankı uyandıran eserler bulunur. Sidon Krallar Nekropolu¨’nu¨n keşfi, arkeologlar arasında büyük bir yankı uyandırmakla birlikte uluslararası basında geniş yer edinir. İngiltere, Fransa, Almanya gibi birçok ülke eserlerin kendilerine verilmesini talep eder, nezaketle bu istekleri geri çeviren Osman Hamdi Bey’in önünde büyük bir sorun vardır. Lahitlerin sergilenebileceği bir müze yoktur. Ayasofya’dan Aya İrini’ye kadar birçok yapı müze binası olarak kullanılmıştır ama yeni bulunan eserlerin burada sergilenmesi olası değildir.

Esin Ağlayan Kadınlar Lahdi’nden

Osmanlı Sarayı’na yakınlığı ve vezir çocuğu olmanın güveni ile kısa sürede saraydan yeni bir müze için izin alan Osman Hamdi Bey, müzeyi dönemin en önemli mimarlarından biri olan Fransız mimar Alexandre Vallaury’e inşa ettirir. Vallaury müzenin ön girişini Sayda Krallar Nekropolü’nde bulunan Ağlayan Kadınlar Lahdi’nden etkilenerek antik bir tapınağın cephesine benzer şekilde inşa eder. Dört sütunun taşıdığı alınlıklı giriş cephesi ile 13 Haziran 1891 tarihinde açılan müze, müze binası olarak inşa edilmiş ilk müze olma unvanına da sahip olur. Müzenin ziyarete açıldığı 13 Haziran tarihi ise Türkiye’de müzeciler günü olarak kutlanır. Zamanla büyüyen müze 1903 yılında sol, 1907 yılında ise sağ kanat eklenerek bugünkü görünümünü alır. Sayısız uygarlığa ait bir milyonu aşkın eseriyle dünyanın en büyük müzeleri arasında olan İstanbul Arkeoloji Müzeleri, 1993 yılında Avrupa’da yılın müzesi seçilerek “Avrupa Konseyi Müze Ödülü”nü almıştır.

Her eserin binlerce yıllık hikayesi!

Gülhane Parkı’ndan Topkapı Sarayı’na doğru Osman Hamdi Bey yokuşunun taş döşeli yolundan yavaş yavaş yürüdüğünüzde sessizce etrafınızı sarmaya başlayan antik dönem eserleri, sizi kendi hikayelerinin içine çeker. Gördüğünüz dokunduğunuz her bir eserin binlerce yıllık hikayesi bulunur. Müzenin bahçesine girdiğinizde sizi ilk Eski Şark Eserleri Müzesi karşılar. Geç Hitit dönemine ait iki aslan heykelinin arasından çıktığınız yapı,1883 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi Alisi (Güzel Sanatlar Akademisi) olarak Osman Hamdi Bey tarafından Alexandre Vallaury’e yaptırılmış ve uzun süre okul olarak kullanılmıştır.

Eski Şark Eserleri Müzesi insanlık tarihinin ilk adımlarına ilişkin eşsiz eserlere sahiptir. Anadolu, Mezopotamya, Mısır uygarlıklarına ilişkin Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde toparlanmış eserler burada sergilenir. Kadeş Antlaşması ve yazının icadına ilişkin ilk eserler eşsizdir. Çinili Köşk olarak adlandırılan İslam Uygarlığı’na ait eserlerin sergilendiği yapı, Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılmıştır. Osmanlı ve İslam dönemine ait birçok seramik eser görülmeye değerdir. Müzeler Haftanız Kutlu Olsun…